Gökoğuz Yeri Özerk Bölgesinin ekonomisi sektörler itibariyle; % 47’si ticaret, % 5’i sanayi üretim, % 20’si gıda sanayi, %13 tarım ve hayvancılık, % 4 kamu hizmetleri, % 1’i ulaştırma, % 4 inşaat ve % 7’si diğer faaliyetlerden oluşmaktadır.

2017 yılında Gökoğuz Yeri Özerk Bölgesinde, gerçekleştirilen tarım ve hayvancılık üretiminde % 9,1 oranında, sanayi üretiminde % 22,3 oranında, uzun ömürlü varlıklara yatırım hacminde % 24,9 oranında, ihracatta % 4,6 oranında ve ortalama aylık ücretlerde % 12 oranında artışlar kaydedilmiştir. Aynı dönemde, merkezi bütçe 2,1 kat mahalli bütçe % 25,1 oranında, sosyal bütçe % 17,2 oranında ve sağlık güvenliği bütçesi % 16,8 oranında olmak üzere bütçe gelirleri % 23,7 oranında artmıştır.

2017 yılın sonu itibarıyla bölgede, 215’i yabancı sermayeli olmak üzere, toplam 7.134 firma faaliyet göstermektedir. 2017 yılı içerisinde 22’si yabancı sermayeli olmak üzere toplam 295 yeni firma kurulmuştur. Bölgenin ekonomisinde toplam yaklaşık 34 bin kişi istihdam edilmektedir.

Sanayi

2017 yılında Gökoğuz Bölgesinde gerçekleştirilen toplam sanayi üretim hacmi 2016 yılına göre % 22,3 oranında artışla toplam 1.60 milyar MDL’yi  (86,4 milyon ABD Doları) bulmuştur.

Bölgenin sanayi yapısında öne çıkan sektörler arasında; gıda endüstrisi (şarap ürünleri, meyve ve sebze konserveleri imaları), tekstil, konfeksiyon ve ayakkabı imalatı, mobilya imalatı, inşaat malzemeleri, kozmetik ve eczacılık ürünleri üretimi ve petrol ürünleri üretimi yer almaktadır.

Bölgede üretilen sanayi ürünlerin % 66,9’u ihraç edilmiş, % 33,1’i ise ülkenin iç piyasasında satılmıştır.

Hizmete girdiği tarihten bu yana “Valkaneş” Serbest Bölgesine, 0,58 milyon ABD Doları 2017 yılında olmak üzere, toplam 16,7 milyon ABD Doları tutarında yatırım gerçekleştirilmiştir. 31 Aralık 2017 tarihi itibarıyla adı geçen serbest bölgede 29 firma faaliyet göstermekte olup, toplam 450 kişi istihdam edilmektedir.

2017 yılının Ağustos ayında “Valkaneş” Serbest Bölgesi’nin, Komrat ve Ceadir-Lunga’da olmak üzere, 2 alt bölgesi kurulmuştur.

Tarım ve Hayvancılık

Tarım sektörü Gökoğuz Bölgesinin ekonomisinde en önemli sektörlerden biri olup, Bölgenin sanayi sektörünün yaklaşık % 85’ini oluşturan gıda endüstrisinin girdi kaynağıdır. Bölgede üretilen ürünlerin, çalışmaların ve hizmetlerin % 20’sinden fazlası tarım sektöründe üretilmekte olup, Bölgedeki tarım arazilerin Moldova’nın toplam tarım arazilerindeki payı % 4,4 seviyesindedir.

Genel olarak bölgenin tarım sektöründe öne çıkan ürünlerarasında; hububat, üzüm, ay çekirdeği, meyve ve sebze ve tütün yer almaktadır.

Bölgenin tarım arazilerinin yaklaşık yarısında hububat ve diğer %35’inde üzüm üretilmektedir.

Gökoğuz Bölgesinde 2017 yılında üretilen tarım ürünlerinin değeri % 19,7 oranında artışla 2,15 milyar Moldova Leyi (116,0 milyon ABD Doları) olarak gerçekleşmiştir.

Anılan dönemde, tahıl ile baklagiller, ayçiçeği tohumu ve üzüm üretiminde artış, meyve ve tütün üretiminde ise düşüşler kaydedilmiştir.

Hayvancılık, Moldova genelinde de olduğu gibi, genel olarak hanehalkı tarafından gerçekleştirilmektedir.

Uzun Ömürlü Varlıklara Yatırımlar

Gökoğuz Bölgesinde, 2017 yılında, bir önceki yıla kıyasla % 16,1 oranında artışla, toplam 513,4 milyon MDL (28,6 milyon ABD Doları) değerinde sabit sermaye yatırımı gerçekleşmiştir. Yapılan yatırımların % 61,0’i firma ile özel kişi kaynaklarından karşılanmıştır.

Yatırımların % 43’ü makine ve teçhizat alımı, % 23’ü konut dışı binaların yapımı, % 14’ü taşıt alımı ve % 3’ü konut inşaatı amacıyla yapılmıştır.

Taşımacılık Hizmetleri

2017 yılında Gökoğuz Bölgesinde yolcu ve yük taşımacılığı hizmetleri hacmi sırasıyla % 4,0 ve % 0,4 oranlarında artmıştır.

İş Ortamı

Gökoğuz Bölgesinde, 31 Aralık 2016 tarihi itibariyle, 215’i yabancı sermayeli olmak üzere, toplam 7.134 firma faaliyet göstermektedir. 2017 yılı içerisinde 22’si yabancı sermayeli olmak üzere toplam 295 yeni firma kurulmuştur. Bölgenin ekonomisinde toplam yaklaşık 34 bin kişi istihdam edilmektedir.

Dış Ticaret

Gagauz firmaları 2017 yılında toplam 50 ülkeye ihracat yapmıştır. Moldova Gümrük İdaresinin verilerine göre, 2017 yılında Gökoğuz Bölgesi’nde kayıtlı firmalar tarafından gerçekleşen ihracat, 2016 yılına kıyasla % 4,6 oranında artarak, 2,04 milyar MDL (110,4 milyon ABD Doları) seviyesine çıkmıştır. Bölgenin ihracatında % 45,4’lük pay ile (50,1 milyon ABD Doları) AB ülkeleri grubu ilk sırada yer alırken, BDT ülkelerinin Bölgenin toplam ihracatındaki payı % 24,5 (27,1 milyon ABD Doları) olmuştur.

Bölgenin ihracatında öne çıkan ülkeler arasında sırasıyla; Rusya (% 17,1 veya 18,9 milyon ABD Doları), Türkiye (% 15,3 veya 16,9 milyon ABD Doları), Romanya (% 11,8 veya 13,1milyon ABD Doları), Bulgaristan (% 9,0 veya 9,9 milyon ABD Doları), Polonya (% 6,4 veya 7,1 milyon ABD Doları) ve Gürcistan (% 5,9 veya 6,5 milyon ABD Doları) olmuştur. 2017 yılı itibarıyla Gökoğuz Bölgesinin toplam ihracatının % 65,6’sı yukarıda sıralanan anılan altı ülkeye gerçekleşmiştir.

Bölgenin en çok ihraç ettiği ürün grupları arasında alkolü içki (% 32,7), yağlı tohum ve meyveler (% 18,0), konfeksiyon ürünleri (% 15,3), cam ve cam ürünleri (% 5,7), tahıllar (% 4,8) ve petrol ürünleri (% 4,6) yer almaktadır.

2017 yılında Gökoğuz Bölgesine yönelik, 2016 yılına kıyasla % 10,5 oranında düşüşle, toplam 1,42 milyar MDL (76,7 milyon ABD Doları) değerinde ithalat gerçekleşmiştir. Bölgenin ithalatında BDT ülkeleri % 38,7 (29,7 milyon ABD Doları) ile ilk sırada yer alırken, söz konusu dönemde AB ülkelerinden 19,5 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirilmiş ve AB ülkelerinin Moldova toplam ithalatındaki payı % 25,4 olarak kaydedilmiştir.

Söz konusu dönem itibarıyla Bölgenin ithalatında önemli yer tutan ilk beş ülke sırasıyla: Türkiye (% 29,3 veya 22,5 milyon ABD Doları), Rusya (% 22,6 veya 17,3 milyon ABD Doları), Ukrayna (% 11,7 veya 8,9 milyon ABD Doları), Çin (% 5,8 veya 4,5 milyon ABD Doları) ve Bulgaristan (% 6,8 veya 5,3 milyon ABD Doları) olmuştur.

Gökoğuz Bölgesinin toplam ithalatı içerisinde öne çıkan ürünler arasında; petrol ve petrol müstahzarları (% 25,3), hazır giyim (% 12,8), kazanlar ve makinalar (% 12,7) ve odun ile odun ürünleri (% 5,3) yer almıştır.

GAGAUZYA YATIRIM KANUNU

Gagauzya’da yatırım yapan yatırımcının hak ve menfaatleri, koşulsuz olarak korunmakta, bu durum; Moldova Cumhuriyeti Anayasası, Gagauz Özerk Bölgesinin (Gagauz Yeri) hukuki statüsü, Gagauzya Ana Kanunu ve uluslararası sözleşmeler ile garanti altına alınmaktadır.

Kazancın Kullanım Garantisi.

Yatırımcılar yürürlükteki yasalara uygun olarak bütçe karşısındaki vergileri ve diğer mecburi olan ödemeleri tamamladıktan sonra yürüttükleri faaliyetlerden dolayı elde edilen gelirleri kendi isteklerine göre kullanma hakına sahiptirler.

Gagauzya’da Teşvik Verilen Sektörler

Yatırım preferansları aşağıdaki alanlarda uygulanır:

– Sanayi;

– Tarım;

– Altyapı;

– Enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kaynakları;

– Bilgi teknolojisi;

– Turizm ve Otelcilik.

Gümrük Vergileri ve KDV Muafiyeti

Gagauya Özerk Bölgesinde yatırım projelerini hayata geçiren yatırımcı, imzalanan yatırım sözleşmesi kapsamında mal üretimi, hizmet sunulmasıveya iş yürütülmesinde direkt kullanılacak ve ana sermayeye dahil edilmesi öngörülen uzun vadeli maddi aktiflerin ithalatında gümrük vergilerini ve KDV’yi ödemekten muaf kılınmaktadır.

Bu vergi muafiyetinden yararlanabilmek için işbu uzun vadeli maddi aktifler gümrük beyannamesinin onaylandığı veya faturanın verildiği tarihten itibaren üç yıl boyunca satılamaz, kiraya verilemez, kullanıma verilemez, intifa, operasyonel ya da finansal lizinge verilemez.

Doğal Yardımlar

Gagauzya İcra Komitesi tarafından onaylanan özel hüküm koşulları gereğince doğal yardımlar şeklinde arazi, bina, makine ve donatım, bilgisayar ekipmanları, ölçüm ve kontrol cihazları ve ekipmanları, oto araçları (binek araçlar hariç), üretim ve ekonomik envanter verilebilir.

 Yatırım Sübvansiyonu.

Viticulture

Bölgesel kalkınmayı teşvik etmek amacıyla verilen yatırım sübvansiyonu, Gagauzya İcra Komitesinin kararı temelinde, bölgesel yatırım projesini hayata geçiren yatırımcılara verilmektedir.

Yatırım sübvansiyonu, katma değer vergisi ve özel tüketim vergileri dikkate alınmaksızın, inşaat ve montaj işleri ve ekipman satın alma masraflarıiçin destekleyici belgeler sunulması taktirde % 30’a kadar, ancak 5 (beş) milyon leyi aşmayacak yatırımlara verilir.

Yatırım sübvansiyonu, yatırım projesinin uygulanması için gerekli altyapının (elektrik, gaz ve diğer hatların çekilmesi, ulaşım yollarının, binaların ve diğer yapıların inşaatı v.b.) oluşturulması için de verilebilir.

Sanayi sektöründe yatırım projesini uygulanırken, en az 30 yeni kişiye istihdam şartıyla, işçilerin mesleki eğitim giderlerinin de  % 50’ye kadar varan tutarına sübvansiyon verilmektedir.

Yatırım sübvansiyonu, Gagauzya’daki Girişimcilik Destek Fonuveya Gagauzya Kalkınma Fonu tarafından verilmektedir.